روز عرفه از ایام باشکوه و عظیم است. روزی است که در‌های آسمان را برای پذیرش تضرع‌های عاشقانه‌ بندگان ذات اقدس اله می‌گشایند و باز هم آن فاعل بالعشق خواهان بازگشت اشرف مخلوقاتش به بارگاه امن‌اش است . آری باز هم فرصت برای بازگشت انسان به اصل و جایگاه اعلی اولیه‌اش را فراهم می‌کنند، چقدر بزرگوارند و بزرگوارانه رفتار می‌کنند. چقدر ظلم کردیم! چقدر نادیده گرفتیم آن همه رحمت را! ولی باز هم می‌خوانندمان، دعوتمان می‌کنند و می‌خواهند همچو شب قدر به ارزش و منزلت خود نائل شویم. آری روز عرفه، روزی است که حق تعالی بندگان خویش را به عبادت و اطاعت خود دعوت کرده و از آن سوی سفره جود خود را برای آنها گسترانیده است.

شیطان را در این روز در غل و زنجیر می‌کشد و باز هم زمینه پیروزی انسان را بر نفس فراهم می‌کند. امام صادق (علیه السلام) فرموده‌اند: اگر شخص گناه‌کاری نتواند در شب‌های قدر خود از قدر و منزلت خود به نحو احسنت استفاده کند و بهره گیرد، می‌تواند در این روز از امتیازات برخورداری از رحمت الهی برخوردار شود.

وجه تسمیه روز عرفه:

1. آورده‌اند که: زمانی‌که جبرییل مناسک حج ابراهیمی را به ابراهیم خلیل‌الله می‌آموخت، چون به عرفه رسید به او گفت: (عرفت) و او پاسخ بلی را داد - لذا به این نام خوانده شد.

2. همچنین آورده‌اند که: مردم از این جایگاه به گناه خود اعتراف می‌کنند و بعضی آن را از جهت تحمل و صبر و رنجی می‌دانند که برای رسیدن به آن باید متحمل شوند، چرا که یکی از معانی «عرف» صبر و شکیبایی است.2

3. همچنین در روایتی آمده که آدم و حوا پس از هبوط از بهشت و آمدن به کره خاکی در این سرزمین یکدیگر را یافتند و به همین دلیل عرفات و این روز عرفه نام گرفته است.3

برای این روز دعاهایی از ائمه اطهار علیهم السلام وارده شده است که کم و بیش با دعای امام حسین علیه السلام و امام سجاد آشنا هستیم .

دعای عرفه امام حسین علیه السلام که در این روز در مجالس مختلف خوانده می شود و رسانه ها بخوبی آن را پوشش می دهند خود به تنهایی همه مباحث فلسفی و عرفانی و اصول و عقاید را در بر دارد . به جرأت می توان گفت کمتر کسی است که دعای عرفه را بشنود و در آن تأمل کند و تحت تأثیر قرار نگیرد .

دعای عرفه شامل همه آن حرف هایی است که در لحظات معنوی و روحانی خود می خواسته ایم با خدای خوبمان در میان بگذاریم و هرگز لفظش را پیدا نمی کردیم  وقتی دعا آغاز می شود و ما هم همراهش می شویم  چیزی نمی گذرد که خود را در عالمی دیگر احساس می کنیم واقعا که امام حسین علیه السلام چقدر حساب شده و دقیق آداب دعا را به جا می آرود تسبیح و تقدیس ذات مقدس پروردگار وارد می شود و با برشمردن بسیار از نعمت های مادی و غیر مادی که شاید ما هرگز برای سپاس از آن ها کلامی به زبان نیاورده باشیم  و ارزششان را درک نمی کردیم همه ما را متوجه آن ها می کند و با دقت و ژرف نگری ما را به نعمت قرآن و اسلام که پناه و مأمن بشر هستند تا روز قیامت متوجه می سازد و با توصیف های دقیق و به جایی از آن ها (که شرح هر کلمه اش مبحثی جداگانه را می طلبد ) در خواست های متعالی و ارزشمند خود را به درگاه بی نیاز اظهار می دارد .

سخنان امام حسین علیه السلام که از اعماق وجودش نشأت می‌گرفت آن‌چنان والاست قلم از توصیف آن عاجز است فقط باید وضویی ساخت و برای ساعتی دل از دنیا شست و وارد وادی آن شد و خود را در امواج معرفت و نورانیتش رها کرد آن وقت خود گواه خواهیم بود که این دعای با عظمت با روح و جان آدمی چه می کند .

اما به طور کلی ، برخی از موضوعات آن به شرح زیر است:

1- ایشان دعای خود را با ستایش خداوند آغاز می‌کند، ستایشی زیبا و یکتا.

«ستایش خداوندی را سزاست که چیزی قضایش را دور نمی‌سازد و از اعطا و بخشش او جلوگیری نمی‌کند و هیچ آفریننده‌ای آفرینش او را ندارد و او سخاوتمندی بی‌انتهاست»

2- بیان گوشه‌ای از نعمت‌های بی‌پایان خداوند که انسان را درتمام مراحل رشد تکامل دربر گرفته و یاد از مهر مادر و مواظبت و پرستاری آنان را از الطاف خداوند می‌‌شمرد.

3- به شکر نعمت‌های الهی اشاره می‌کند و خود را از ادای یک شکر نیز عاجز می‌داند.

 4- استغفار و انابه عاجزانه به درگاه خداوند و طلب مغفرت از بارگاه حق تعالی.

هر فرازی از این دعا دریچه‌ای از عشق و نور و محبت و توحید را در دل انسان می‌گشاید. ایشان با این دعا در صدد است انسان و خدا را بشناساند و نزدیکی آن دو را به هم نمایان کند. این نیایش منطقی‌ترین رابطه خدا با انسان را توضیح می‌دهد. ایشان با همه وجود حضور خداوند و احاطه و اشراف او به همه ذرات هستی و نفوذ علم و قدرت و حیات او را به تک‌تک ذرات و موجودات عالم مشاهده می‌نماید و آن چه را می‌بیند بر زبان می‌راند.

5- فراگیری راه تعلیم و تربیت از خدا

6- شناخت و درخواست بهترین مسالت‌ها.

7- تعلیم مفاهیم و ادبیات قرآن.

پی نوشت :

1. کافی، ج 2، صفحه 66

2. فرهنگ دهخدا، ج 10، ص 15818

3. رسول جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، نشر مشعر